Daarom dit handboek
In de afgelopen crisisjaren is door zowel Rijksoverheid als lokale overheden hard bezuinigd op de kunst- en cultuursector (Bogaart & van der Horst, 2011). De bezuinigingen houden in dat subsidies worden beëindigd of verminderd voor culturele activiteiten en instellingen. Hierdoor werden veel kunstinstellingen gedwongen hun deuren te sluiten. Deze sluitingen zorgden op hun beurt weer voor het verdwijnen van veel beurzen, expositieruimtes, kunstprijzen, magazines, kunstblogs en events – de kunst ondersteunende infrastructuur - waardoor in het verleden het kunstminnend publiek in contact kwam met beeldende kunst. Door dit domino-effect is een groot deel van de kunst ondersteunende infrastructuur op het gebied van marketing/communicatie weggevallen (van Lent & Smallenburg, 2016). De effecten hiervan zijn groot voor beeldend kunstenaars. Doordat vele presentatie-instellingen moeten sluiten, worden de expositiemogelijkheden voor hen steeds geringer (van Lent & Smallenburg, 2016).
In dezelfde periode heeft er zich een grote verschuiving voorgedaan in de wijze waarop mensen zich oriënteren. Voor de komst van smartphones en tablets vond deze oriëntatie nog grotendeels via fysieke winkels plaats. Met de revolutie van mobiel internet zijn mensen zich allereerst primair online gaan oriënteren. De enige retail die de afgelopen crisisjaren gegroeid is, is e-retail met als bekendste spelers Bol.com en Wehkamp.nl. Deze verschuiving geldt zelfs voor sterk persoonsgebonden artikelen als brillen en schoenen (denk aan Zalando.com). Deze verschuiving geldt ook voor de wereld van de kunst. Waar een kunstbemiddelaar eerst hoofdzakelijk een interessante fysieke ruimte moest aanbieden om daar kunstwerken te tonen, moet zij nu in de eerste plaats een interessante online belevenis bieden dan wel webwinkel’ zijn. Door middel van campagnes, lookbooks, op persoonlijke voorkeuren afgestemde mailingen en educatieve content moet zij nu kunstliefhebbers aan zich binden (Parool, 2016).
Uit onderzoek blijkt dat het belang van de online kunstmarkt groeit. 39% van de kunstkopers kocht de afgelopen drie jaar online kunst op basis van digitale informatie, dus zonder het werk eerst in het echt gezien te hebben. Vergelijkbaar onderzoek uit het verleden toont een flinke stijging aan. In 2014 gaf 33% van de Nederlandse kunstkopers aan wel eens online kunst te hebben gekocht. In 2010 was dit aantal 13% en in 2006 9%. Online kunst aanbieders zijn een toevoeging voor de zichtbaarheid en de verspreiding van beeldende kunst en vormen geen bedreiging maar juist een toegevoegde waarde voor galeries. Beginnende en ervaren kunstkopers kunnen online eenvoudiger nieuwe kunstenaars ontdekken. Veel jonge kunstkopers weten de weg te vinden naar online aankopen (We Like Art, 2015). 65% van de kunstkopers bezoeken regelmatig online kunstplatforms.
Digitalisering
De gevolgen van het digitaliseren van de samenleving zijn ook op het gebied van (beeldende) kunst goed te zien. Digitalisering is het omzetten van data en gegevens van een analoog naar een digitaal medium. Digitalisering heeft invloed op het maakproces dat goedkoper, eenvoudiger, individueler is; op de distributie, die eenvoudiger, flexibeler en via vele kanalen mogelijk is. Kunsten dringen sterker dan ooit door tot de samenleving. Niet eerder was het culturele aanbod zo breed en uitbundig, van mondiaal tot lokaal niveau. De kunsten hebben hun betekenis onder invloed van digitalisering niet verloren, maar tonen deze met andere middelen en via vele media (Raad van Cultuur, 2014).
E-culture
Als wordt gesproken over e-cultuur, dan gaat het over de verandering van de hele cultuur onder de invloed van nieuwe media, nieuwe technologie en in het bijzonder digitalisering. Vaak is e-cultuurbeleid vooral gericht op het bevorderen van innovatie om het concurrentievermogen te vergroten en nieuwe markten aan te boren. E-cultuur wordt steeds meer als een zelfstandige sector van het kunstenveld beschouwd. E-cultuur specifiek gericht op kunst gaat over een gebied dat bestaande kunstdisciplines verbindt door het gebruik van nieuwe technologie. Het maakt nieuwe vormen van samenwerking tussen kunstenaars en kunstinstellingen mogelijk (Vinken, 2010).
Het web als publiciteitsplatform
In Nederland groeit het aantal online galeries en verkoopsites gestaag door. De reden waarom kunstenaars zich aansluiten bij overkoepelende websites heeft vaak te maken met een gemis aan technische kennis. Ze weten niet hoe ze een website moeten maken, maar willen er wel graag gebruik van maken (Berentsen, 2014). Een platform is een bepaald interactief middel om contact te leggen of informatie te verstrekken en/of te geven, iets waar geïnteresseerden in dat gebied samen kunnen komen. Door middel van interactie kunnen zij contacten leggen en ideeën uitwisselen waardoor een soort netwerk ontstaat (Schaafsma, 2010).
Kunst 2.0
Door deze ontwikkelingen op het gebied van kunst, cultuur en digitalisering is het idee voor ‘Kunst 2.0’ geboren. Kunst 2.0 is een platform waarop naast informatie over kunstenaars en kunstwerken het hele jaar door actuele exposities, open atelierdagen, interviews ingevoerd en geraadpleegd kunnen worden. Het is een initiatief waarbij kunstenaars, kunstbemiddelaars en kunsttentoonstellers op een centrale plaats hun informatie aan kunnen bieden aan elkaar en aan kunstliefhebbers. De gegevens worden ten behoeve van publiekscommunicatie en educatie verrijkt met voor het publiek interessante content. Kunstliefhebbers kunnen inhoudelijk reageren en hun ervaringen over bezochte tentoonstellingen, atelierbezoeken, en dergelijke delen met andere kunstliefhebbers. Kunst 2.0 kan worden gezien als de online variant van de fysieke kunstuitleen.
Doelgroepen
Het doel van Kunst 2.0 is om de verschillende doelgroepen die betrokken zijn bij de Kunstuitleen in Zwolle en beeldende kunst in het algemeen in Zwolle samen te brengen op één platform. Op dit platform komen de verschillende doelgroepen samen en kunnen zij interessante en relevante informatie met elkaar delen. Er zijn voorlopig drie doelgroepen geconcretiseerd. Deze doelgroepen zullen later verder worden toegelicht en uitgewerkt.
• Kunstliefhebbers • Kunstenaars • Kunsttentoonstellers/bemiddelaars
Het doel
De verschillende platformen die op dit moment bestaan richten zich op één – hooguit twee – van de eerder genoemde doelgroepen. Kunstuitleen Zwolle wil graag alle doelgroepen die betrokken zijn bij de Kunstuitleen samen brengen op het platform. Kunstuitleen 2.0 wil zich onderscheiden van de andere websites en online platformen door zich dus niet op één doelgroep te focussen, maar juist één plaats te creëren voor iedereen. Mensen worden naar allerlei verschillende kanalen gestuurd om een totaal plaatje met informatie te krijgen op het gebied van kunst. Een kunstuitleen is eigenlijk een oplossing voor een logistiek probleem. Het is een middel vanuit de doelstelling: het verspreiden van kunst onder een zo groot mogelijk publiek. Door de kunstuitleen kunnen kunstliefhebbers zich oriënteren en hoeven ze niet direct over op een grote aankoop. Daarnaast krijgen kunstenaars de mogelijkheid om zich en hun werk tentoon te stellen. Maar een fysieke kunstuitleen brengt veel kosten met zich mee (personeel, onderhoud etc.) Door een online variant op de Kunstuitleen te ontwikkelen verdwijnt een groot deel van deze kosten. Er ontstaat 24/7 toegang. Door de toevoeging van een online platform is er sprake van ‘click and mortar’. Click and mortar-organisaties opereren zowel in de fysieke, als in de digitale wereld. Dit kan betekenen dat ze zowel een fysieke winkel hebben, als ook een online-winkel op het internet (Platform Klantgericht Ondernemen, 2014).
Gevolgen voor Kunstuitleen Zwolle
De trends en ontwikkelingen zoals in paragraaf 2.1 beschreven, hebben ook grote gevolgen voor Kunstuitleen Zwolle. Door de digitalisering van de kunstmarkt zijn er een hoop nieuwe aanbieders toegetreden tot de markt. Een logisch gevolg hiervan is dat er meer concurrentie ontstaat en de markt verkleind en wordt opgedeeld in nog kleinere stukjes door deze concurrentie. Een aantal van deze ‘concurrenten’ zijn:
- Exto.nl
Exto is bedoeld voor alle beeldend kunstenaars in Nederland. Exto stelt zich ten doel kunstenaars en kunstliefhebbers bij elkaar te brengen, zonder tussenkomst van een galerie. Dat doet zij door kunstenaars een promotieplatform, een eigen site, te geven. Kunstliefhebbers kunnen op veel ingangen zoeken in de exto-database om zo de kunst te vinden die hen aanspreekt. Als doelgroepen bedienen zij kunstenaars en kunstliefhebbers
- Galeries.nl
Galeries.nl is een website waarop informatie is te vinden over galeries, musea, kunstuitlenen, kunstenaars, exposities, veilingen en kunstbeurzen. Honderden musea en galeries worden in het volledige expositieprogramma gepresenteerd. De website gaat in op de verschillende exposities, maar niet op de kunstwerken afzonderlijk. Als doelgroepen bedienen zij kunstliefhebbers en kunstbemiddelaars.
- Artsy.net
Artsy is een platform wat beschikt over ’s werelds meest toonaangevende galeries, museumcollecties, stichtingen, kunstbeurzen en veilingen. Artsy heeft een database met 350.000 afbeeldingen van kunst, architectuur en design en 50.000 kunstenaars van moderne en hedendaagse werken. De doelgroepen van Artsy zijn onder andere kunstliefhebbers, museum-gangers, verzamelaars, studenten en docenten die willen leren over het verzamelen van kunst. Op het Artsy.net komen eigenlijk alle doelgroepen samen die een relatie hebben met kunst. Wat wel opvallend is, is dat Artsy zich alleen richt op highbrow kunst. In de kunstwereld bestaat een verschil tussen highbrow en lowbrow kunst. Kort gezegd is dit het verschil tussen ‘hoge’ kunst en meer toegankelijke kunst. Een verklaring is dat de hoge kunst – wegens complexiteit – meer training vergt om te kunnen waarderen. Volgens de theorie wordt populaire kunst benaderd met het oog op het publiek wat in tegenstelling ligt met de hogere kunst waarbij de creatieve visie van de kunstenaar voorop staat. Lowbrow kunst is wat mensen het meeste thuis hebben hangen (Alexander, 2003). Als doelgroepen bedienen zij kunstenaars, kunstliefhebbers, kunsttentoonstelers en kunstbemiddelaars.
De toenemende mate van digitalisering zorgt er voor dat de service wensen omhoog zijn gegaan en de doelgroepen tussen de 20 en 40 jaar niet of nauwelijks meer toetreden tot Kunstuitleen Zwolle. Door als Kunstuitleen op online gebied stappen te zetten, vergroot het onze markt (Van Kempen, 2016).
Waarom een handboek?
Een aantal jaar geleden werd onder een online platform voornamelijk ‘een website’ verstaan. Een website is een middel waar je als Kunstuitleen zelf het beheer over hebt. De content op de website is zelf te creëren en vast te stellen. Anno 2016 bestaat een online platform niet alleen meer uit een website, maar uit een verzameling van verschillende kanalen. Voorbeelden hiervan zijn Facebook, Twitter, Google+, Instagram, Whatsapp en YouTube. Waar je bij een website zelf in de hand hebt welke content er online komt, werkt dit bij deze andere kanalen niet zo. Je werkt hier volgende de spelregels van een ander. Omdat het ‘vaststellen’ van content hierbij niet mogelijk is, maar continue wisselt en verandert, is gekozen voor het creëren van een online handboek. In het handboek worden de principes besproken: hoe kunnen de verschillende kanalen worden ingezet en hoe krijgen we inzicht in onze doelgroepen? Belangrijk hierbij is eenduidige communicatie: welke tone of voice gebruiken we, wat is onze huisstijl en welke kanalen gebruiken we? Door al deze principes in een online handboek samen te vatten, kunnen medewerkers van Kunstuitleen Zwolle hier zelf mee aan de slag. Deze principes zijn eigenlijk variabelen en iedere keer weer te verbeteren en optimaliseren.